Académie de Montauban

Antonin Perbòsc

(de L’Escolo Carsinolo a l’Institut d’Estudis Occitans)

En seguida de las Papilhòtas de Jansemin, publicadas en 1830 e popularisadas un pauc pertot, lo Carcin Bas coneis el tanben son reviscòl. Dins las annadas 1840, l’istorian Mari-Lafon, originari de Lafrancesa, balha son Tableau historique et littéraire de la langue parlée dans le Midi de la France et conçue sous le nom de langue romano-provençale, e dos ans mai tard son Histoire politique, religieuse et littéraire du Midi de la France, depuis les temps les plus anciens jusqu’à nos jours. Es la consciéncia del Miègjorn que se bota en camin.

L’Escolo Carsinolo

En 1850, Joan Castelà, lo poèta-molinièr de Lobejac, publica sos Farinals, amb una prefàcia de Mari-Lafon. Son qualqu’unes d’aquestes fulhets que van balhar lo vam al Perbòsc, ça ditz la legenda, el que ditz son primièr poèma : Brinde al Carci e sos Felibres pourtat al banquet del 11 d’ost de 1890. D’aquestes, se tròba Ipolita Lacomba de Cauçada, autor del libre titolat Las Lambruscas de la lenga d’Aquitanio, publicat en 1879. Aviá fondat una « Escolo Carsinolo » qu’a pas plan viscut. Mès en 1895, son sèt a fondar la vertadièra « Escòla Carsinolo » e a li balhar coma capiscòl lo montalbanés Augustin Carcin (nascut a Lafrancesa dins l’ostal de Mari-Lafon) qu’escriu fòrça « risèyos » recampadas dins lo recuèlh postum Camrosos carsinolos. La tuberculòsa lo nepòrta en 1899 e l’annada d’aprèp es lo torn de Lacomba. Fa que seràn pas mai aquí per presidir a las Fèstas de l’Escolo Carsinolo. Cada an ça que la, dempuèi la fondacion, fèstas bèlas son organisadas : en 1905 a Montalban, en 1908 a Cauçada en l’aunor de Lacomba, en 1910 a Lafrancesa pel centenari de la naissença de Mari-Lafon, en 1911 a Montalban tornar per l’inauguracion del buste de Carcin realisat pel seu amic Bordèla, eca. Cada còp i a una taulejada, de bravas parladissas ambe la remesa dels prèmis dels Jòcs florals, amai i pòt aver una serada musicala seguida d’un balèti… Dempuèi 1905 pareis l’Almanac Carsinol que mençona fièras e mercats e que publica « countes, poezias e prouverbes en Lengo Carsinolo ». De las autras manifestacions, cal mençonar la de 1935 pel centenari de la naissença de Leon Cladel ambe l’inauguracion de son buste escalprat per Bordèla. L’Académia de Montalban e l’Escolo Carsinolo son representadas per Pèire Gardas e Frederic Cairon. Es el que presida la sesilha de dintrada de l’Escolo Carsinolo del 17 d’octòbre de 1953, preludi de las fèstas del centenari de la naissença del felibre Augustin Carcin. En 1961, lo capiscòl Pèire Gardas balha un omenatge a Antonin Perbòsc pel centenari de sa naissença a Labarta de Carcin : un casse es plantat e una placa pausada a la dintrada de l’ostal commun. Pèire Gardas es lo darrièr capiscòl de l’Escòlo Carsinolo qu’es pas arribada a festejat son centenari.

Antonin Perbòsc

Nascut lo 25 d’octòbre de1861 dins una bòrda de Labarta de Carcin, Antonin Perbòsc passa son enfança al mièg del monde païsan : lo trabalh dels camps, lo contacte de las bèstias li balhan un imatge permanent del campèstre, e sustot la preséncia de la lenga d’òc parlada o cantada...

Lo jove Antòni-Crespin (aquel segond pichon nom es lo del sant del jorn de sa naissença) va a l’escòla publica de Vaserac, puèi a la pension Gasc de Lafrancesa per preparar lo concors d’entrada a l’Escòla Normala de Montalban, que capita en 1878. Après tres annadas d’estudis, le mèstre d’escòla es nomenat un an a Sant Nicolau de la Grava. Aprèp son maridatge amb una regenta, Maria Vidalhac, se’n van totes dos cap al Roèrgue : Arnac, Lacapèla-Livron et La Guépia de 1887 à 1893. Lo pòste ont demòran lo mai es a Combarogièr, en Lomanha, duscas en 1908, et aprèp quauquas annadas à La Vila Dieu del Temple, Montalban acuèlha en 1912 l’aimador de libres que botarà en plaça vertadièrament pendent vint ans la bibliotèca municipala, e qu’acabarà sa vida dins son ostal « Hispalia » en 1944.

Tot aquò seriá ordinari se sabiam pas tota l’òbra bèla que nos foguèt daissada, mès tanben un autre document confidencial. S’agis de sa correspondéncia, pas encara publicada, ambe son amic regent d’Aude, Prosper Estieu. I trobam tot lo trabalh de restauracion linguistica, amai sa pensada la mai prigonda. Totes dos s’encontran en 1891, per l’entèrrament del mèstre August Forés al qual Antonin Perbòsc va succedir coma majoral del Felibritge et eiretar de sa Cigala de la Libertat. Totes tres son de poètas que revindican un « felibritge roge » per opocision a l’institucion creada per Frederic Mistral en 1854, jutjada tròp provençala e un pauc passeista. Perbòsc va commençar amb Estieu un escambi epistolari que va demesir aprèp la Granda Guèrra, per s’acabar a la mòrt d’Estieu en 1939.

Atal legissèm tot çò que fa Perbòsc en defòra de l’escòla : trabalha son òrt, vendémia, se passeja a bicicleta e, ambe lo sègle nòu, s’interèssa a la fotografia. Amb Estiu s’escambian los retrachs de Cladel, Jansemin, Forés o del seu gat Marcabrun…

Lo regent es encargat del secretariat de la comuna, balha tanben de corses del ser als adultes, mès es alprèp dels escolans que trabalha fòrça a l’espelison de la lenga d’òc. Ja a La Guépia, un inspector li aviá demandat de balhar pas mai de devérs de patoés ! Perbòsc aviá sentit que lo bilinguïsme èra un utís de desvolopament intellectual, coma pensava Jaurés. Es a Combarogièr que comença d’organisar sa classa en « Societat tradicionista » : un talhièr de pedagogia activa ont los joves recampan sul papièr l’oralitat ausida a l’ostal, lo ser, al canton : contes, istòrias, provèrbis e un fum de causas de tota mena.

D’un autre biais, ensaja de crear escòlas novèlas, modèrnas, « bartassièras ont se pòt far quicòm d’util », atal de l’Escòla Carsinolo. L’idèa de revistas es aquí ambe Mont-Segur o sa rubrica del Cantou felibrenc dins lo Quercy. Totjorn lo problèma mager que se pausa es lo de la grafia : li cal tornar los « a » de la fin dels mots, coma del temps dels Trobadors, per fargar una lenga unenca : « cent parlars que ne fan qu’un ». Es la vision del « Paire de l’Occitan » per Occitània tota, e la modernitat d’un moviment que balha naissença a la revista OC, en 1924, ambe Camilha Solà e Ismaël Girard, e a la fondacion de la Societat d’Estudis Occitans que devendrà en 1944 l’Institut d’Estudis Occitans : « La fe sens òbras mòrta es » !

Cançon (30-05-1895)

Vòli dire una cançon qu’en mon còr fa florison. Per mon mèstre, dusca a mon darrièr moment, vòli prendre solament lo Campèstre. [Lo Libre del Campèstre]

 Quauquas òbras

1888 : Monographie de Lacapelle-Livron
1903 : Lo Gòt Occitan (poèmas) e 1930
1906 : L’Arada e 2000 [Atlantica]
1908 : Guilhèm de Tolosa (cançon de gèsta)
1907 : Contes licencieux de l’Aquitaine
1914 : Contes populaires de la vallée du Lambon
1920 : Lo Libre dels Ausèls (poèmas)
1924 : Second Livre des Oiseaux
1925 : Psophos (contes)
1926 : Les langues de France à l’école (ensag)
1930 : La debanadora (contes)
1936 : Fablèls & Fablèls calhòls (contes calhòls)
1970 : Lo Libre del Campèstre (poèmas) e 2000 [Atlantica]